Ηλιακή/υπεριώδης ακτινοβολία και τριχόπτωση

Οι βλάβες από την ηλιακή/υπεριώδη ακτινοβολία στο τριχωτό και στα μαλλιά είναι σοβαρές. Η υπεριώδης ακτινοβολία φαίνεται πως συμμετέχει ισχυρά στη συντήρηση της περιτριχοθυλακιακής μικροφλεγμονής στα άτομα με τριχόπτωση. Η υπεριώδης ακτινοβολία, βραχυπρόθεσμα πιθανόν επιδεινώνει ή επισπεύδει την τριχόπτωση, ενώ μακροπρόθεσμα αυξάνει τον κίνδυνο για μη αναστρέψιμες βλάβες στο τριχωτό.

Η φωτο-βιολογική απάντηση του δέρματος στο ηλιακό φως είναι η δημιουργία ελεύθερων ριζών. Οι ελεύθερες ρίζες προκαλούν φλεγμονώδεις αντιδράσεις, οξειδωτικό στρες, απόπτωση των κερατινοκυττάρων και προάγουν τη γήρανση και την ογκογένεση.

Η ηλιακή ακτινοβολία αποτελείται από την υπεριώδη ακτινοβολία (Ultra-Violet Radiation, UVR), την υπέρυθρη (IR) ακτινοβολία και την ορατή ακτινοβολία. Η UVR απαρτίζεται από τις ακτινοβολίες UVB (~295-320nm) και UVA (~320-400nm). Το μεγαλύτερο ποσοστό αποτελεί η UVA (συνήθως >95%). Η  αναλογία όμως UVA/UVB ορίζεται από τη θέση του ήλιου στον ουρανό. Η θέση του ήλιου εξαρτάται από το γεωγραφικό πλάτος, την εποχή και την ώρα της ημέρας. Συγκεκριμένα, όσο «ψηλότερα» είναι ο ήλιος, τόσο μεγαλύτερο είναι το ποσοστό UVB.

Υπεριώδης ακτινοβολία (UVR) και τριχοθυλάκια

Η επίδραση της UVR στα τριχοθυλάκια και στην τριχοθυλακιακή μονάδα δεν είναι ακόμη πλήρως γνωστή. Κλινικά εμφανίζεται αναστολή στην ανάπτυξη των τριχών, πρόωρο καταγενές στάδιο και πρόκληση acute telogen effluvium. Επίσης πιθανολογείται πως η UVR προκαλεί φωτο-ενεργοποίηση των μικροβιακών porphyrins που συμβάλουν στη μικροφλεγμονή, επιδεινώνοντας την Τριχόπτωση.

Βλάβες από την υπεριώδη ακτινοβολία (UVR):

• ελάστωση,
• ακτινικές κερατώσεις
• ακανθοκυτταρικούς καρκίνους στις ηλιοεκτεθειμένες αραιές/άδειες περιοχές με τριχόπτωση,
• βλάβες εκ φωτός στις τρίχες

Υπεριώδης ακτινοβολία (UVR) και δέρμα

Το ανθρώπινο δέρμα εκτίθεται σε ηλιακή ακτινοβολία σε καθημερινή βάση. Ειδικά το πρόσωπο, οι ράχες των χεριών και το τριχωτό, που αποτελεί και τη μεγαλύτερη οριζόντια επιφάνεια του όρθιου ανθρώπου.

Η ηλιακή ακτινοβολία έχει θετικές και αρνητικές επιπτώσεις στο ανθρώπινο δέρμα. Είναι σημαντική για τη σύνθεση της ενεργής Vit D (1,25-διυδροξυχοληκαλσιφερόλη), διεγείρει την ενδοδερμική σύνθεση σημαντικών βιορυθμιστικών μορίων, όπως οι μελανικορτίνες MSH και ACTH, η CRH και η μελατονίνη.

Ταυτόχρονα, όμως, θεωρείται ένας από τους πιο σημαντικούς επιβλαβείς περιβαλλοντικούς παράγοντες για το δέρμα. Η UVR αναστέλλει τον πολλαπλασιασμό των κερατινοκυττάρων της βασικής στιβάδας της επιδερμίδας, προκαλεί φλεγμονώδεις αντιδράσεις, οξειδωτικό στρες, απόπτωση των κερατινοκυττάρων και τέλος προάγει τόσο τη γήρανση του δέρματος όσο και την ογκογένεση.

Οι περισσότερες έρευνες σχετικά με τις επιπτώσεις της UVR στο δέρμα των θηλαστικών έχουν επικεντρωθεί στην επιδερμίδα και στο χόριο και κάποιες στο ανοσοποιητικό σύστημα. Τα κερατινοκύτταρα είναι επιρρεπή σε βλάβες από την υπεριώδη (UV) και στην υπέρυθρη (IR) ακτινοβολία. Οι λειτουργικές ιδιότητες των ανθρώπινων κερατινοκυττάρων επηρεάζονται σε μεγάλο βαθμό από τη χρόνια έκθεση σε UV και IR ακτινοβολία, ήδη από την ηλικία των 30 ετών.

Σύμφωνα με πρόσφατα ερευνητικά δεδομένα, το σύνθετο βιολογικό σύστημα του δέρματος παράγει τις ίδιες ελεύθερες ρίζες σε ολόκληρο το ενεργό ηλιακό φάσμα. Η χρόνια έκθεση στη UVR απορυθμίζει την ομοιόσταση του πολλαπλασιασμού και της απόπτωσης των κερατινοκυττάρων. Η δημιουργία των ελεύθερων ριζών (reactive oxygen species, ROS) είναι η συνήθης φωτοβιολογική απάντηση του δέρματος στο ηλιακό φως.

Υπεριώδης ακτινοβολία (UVR) και Aνδρογενετική Aλωπεκία

Στην Τριχόπτωση προκαλείται σταδιακή σμίκρυνση των τριχοθυλακίων σύμφωνα με ένα συγκεκριμένο πρότυπο αραίωσης και τελικής αλωπεκίας. Το τελικό αποτέλεσμα είναι η βαθμιαία μείωση της ορατής πυκνότητας του τριχωτού και η μείωση απώλεια της φυσικής προστασίας του τριχωτού από τη UVR.

Χαρακτηριστικό της υψηλής προστασίας που παρέχουν τα μαλλιά στο υποκείμενο τριχωτό είναι πως η έκθεση στον ήλιο δεν προκαλεί μαύρισμα του υποκείμενου δέρματος του τριχωτού στις περιοχές με φυσιολογική τριχοφυΐα (πυκνότητα και τριχική μάζα). Αυτό αποδεικνύει πως η UV ακτινοβολία δεν διεισδύει έως την επιφάνεια του τριχωτού.

Αντίθετα, στις περιοχές με αραίωση ή απώλεια μαλλιών, η UV ακτινοβολία διαπερνά και φθάνει έως το τριχωτό και το μήκος κύματος της UVR που φτάνει στην επιφάνεια κυμαίνεται από 290-400nm. Η UVB φτάνει μόνο μέχρι το ανώτερο χόριο, ενώ για τη UVA, η διείσδυση στο χόριο αυξάνεται ανάλογα με το μήκος κύματος. Οι συνέπειες της παρατεταμένης έκθεσης UVR στο απροστάτευτο τριχωτό είναι προφανείς και καλά μελετημένες, ειδικά η φωτοκαρκινογένεση και η ηλιακή ελάστωση.

Οι άνδρες με ανοιχτόχρωμο δέρμα και μπλε ή πράσινα μάτια έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο για ανάπτυξη τέτοιων βλαβών, ενώ όσο νωρίτερα ξεκινά η Τριχόπτωση τόσο μεγαλύτερος είναι ο κίνδυνος.

Μέχρι στιγμής, ο επιπολασμός της AA σε σχέση με το επίπεδο έκθεσης στη UVR σε διάφορα μέρη του κόσμου με διαφορετική ηλιοφάνεια, δεν έχει μελετηθεί. Ούτε η επίδραση της UVR στην παθοφυσιολογία της Τριχόπτωση έχει διερευνηθεί ικανοποιητικά. Επίσης οι βλάβες και η φωτογήρανση του δέρματος του τριχωτού δεν έχουν προσελκύσει το ερευνητικό ενδιαφέρον μέχρι σήμερα, αν και η Τριχόπτωση προσφέρει μια μοναδική ευκαιρία για τη διερεύνηση αυτών των βλαβών.

Κλινικές έρευνες και θεωρητικές μελέτες δείχνουν ότι η UVR μπορεί να έχει αρνητικές επιπτώσεις στην τριχοφυΐα, αφού έχει περιγραφεί πρόκληση acute telogen effluvium και γυροειδούς αλωπεκίας από υψηλές δόσεις UVR.

Υπεριώδης ακτινοβολία (UVR) και βλάβες των τριχών

Σε σύγκριση με άλλους τομείς έρευνας, λίγα είναι γνωστά για τις βιοχημικές και φωτοχημικές μεταβολές που προκαλούνται στην ανθρώπινη τρίχα από την έκθεση στην ηλιακή ακτινοβολία. Δεν υπάρχουν ποσοτικά στοιχεία που αφορούν την ακριβή βλάβη για τον κάθε τύπο και χρώμα μαλλιών, ανάλογα με το μήκος κύματος της ακτινοβολίας. Είναι γνωστό όμως, ότι η UVR και η ορατή ακτινοβολία έχουν βλαπτική επίδραση στις τρίχες. Εάν οι ανθρώπινες τρίχες εκτεθούν στην ηλιακή ακτινοβολία για παρατεταμένο χρόνο, μπορούν να υποστούν ποικίλες βλάβες.

Η ηλιακή ακτινοβολία προκαλεί:

• ξηρότητα,
• τραχιά υφή,
• μειωμένη αντοχή,
• απώλεια του χρώματος,
• μειωμένη λάμψη,
• ευθραυστότητα και
• γενικά μια συνολική θαμπή, «μη-υγιή» εμφάνιση των ανθρώπινων τριχών.

Tο 97% των μαλλιών απορροφά κυρίως την UVB ακτινοβολία ενώ το 3% απορροφά UVA, UVB και ορατές ακτινοβολίες. Στις περισσότερες περιπτώσεις, τα αμινοξέα των εξωτερικών στιβάδων επηρεάζονται σε μεγαλύτερο βαθμό από αυτά των εσωτερικών. Τα εξωτερικά στρώματα των ινών εκτίθενται σε υψηλότερη ένταση ακτινοβολίας γεγονός που μπορεί να προκαλέσει ρήξη και απόσπαση των εξωτερικών στοιβάδων και διαχωρισμό των άκρων της τρίχας, τη γνωστή ψαλίδα (Trichoptilosis).

Ο Signori έκανε μια ανασκόπηση για την αλληλεπίδραση της ανθρώπινης τρίχας με την ηλιακή ακτινοβολία και συνοψίζει τα νεότερα συμπεράσματα ως εξής: Οι UVA, UVB και ορατές ακτινοβολίες προκαλούν στις τρίχες βλάβες εκ φωτός. Όσον αφορά την αλληλεπίδραση των τριχών με συγκεκριμένα μήκη κύματος:

• Η UVB ευθύνεται κυρίως για την καταστροφή πρωτεϊνών των τριχών.
• Οι μεταβολές στο χρώμα προκαλούνται κυρίως από τη UVA.
• Οι πρωτεΐνες των μαλλιών καταστρέφονται από τις UVB και UVA ακτινοβολίες., ενώ η συμβολή της ορατής ακτινοβολίας είναι ασήμαντη.
• Η αποδόμηση των κοκκίων μελανίνης (φωτολεύκανση) προκαλείται από την ορατή ακτινοβολία, με μικρότερη συμβολή της UVR.
• Η φωτοευαισθησία των ανοιχτόχρωμων μαλλιών είναι μεγαλύτερη από αυτή των σκουρόχρωμων, λόγω της καλύτερης φωτοπροστατευτικής δράσης της ευμελανίνης σε σύγκριση με τη φαιομελανίνη.

Φωτοπροστασία του τριχωτού

Η ανάγκη προστασίας του δέρματος και του τριχωτού από τον ήλιο είναι επιτακτική. Τα αντηλιακά που λειτουργούν ηλιοπροστατευτικά. Χρησιμοποιούνται πλέον ευρέως και αποτελούν το πιο εύκολο μέσο για την προστασία του άτριχου δέρματος, από τις οξείες (ηλιακά εγκαύματα) και τις χρόνιες συνέπειες της UVR. Τα δεδομένα μέχρι σήμερα καταδεικνύουν πως η χρήση αντηλιακών προστατεύει από τις  βλάβες από την υπεριώδη ακτινοβολία. Τέτοιες βλάβες είναι οι ακτινικές κερατώσεις και το ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα.

Η αρχική αντίσταση των ασθενών με μικρή αραίωση είναι πως δεν έχουν καεί ή κοκκινίσει ποτέ και δεν χρειάζονται προστασία. Στην πραγματικότητα όμως, το επιφανειακό ερύθημα είναι ανεπαρκής δείκτης της δερματικής βλάβης για την οξεία και για την επαναλαμβανόμενη έκθεση.

Σύμφωνα με τα παραπάνω, είναι σαφές πως η ιατρική συμβουλή προς τους ασθενείς που αναζητούν θεραπεία για την AA θα πρέπει να περιλαμβάνει συγκεκριμένες οδηγίες σχετικά με την προστασία του αλωπεκικού τριχωτού από τη UVR. Επειδή είναι εντελώς άγνωστο στο κοινό πόσο σοβαρές βλάβες μπορεί να προκαλέσει η ηλιακή ακτινοβολία και στο τριχωτό, ο ιατρός οφείλει να είναι ιδιαίτερα επίμονος για την ανάγκη της φωτοπροστασίας του τριχωτού του ασθενούς με τριχόπτωση.